Citroenmelisse is een vaste sterke bossige plant, 50-70 cm hoog, met ruwe ovaalvormige getande bladeren met een sterke citroengeur. In de nazomer verschijnen schermen lichtgele bloemen in de bladoksel.
De verse blaadjes geven salades, soepen en sauzen, stoofgerechten, gevogelte- en visgerechten, desserts, vruchtensap en likeuren een citroensmaak. Ook bij groenten als bonen, aardappelen, wortelen, selderij en paddenstoelen is het goed te gebruiken. Citroenmelisse mag niet langdurig verhit worden, toevoegen op het einde van de voorbereidingstijd is aan te raden. Citroenmelisse verwerkt in een mayonaise geeft een extra dimensie die het net iets anders maakt. Ook een botersaus voor bijvoorbeeld bij asperges, afgewerkt met citroenmelisse is een aanrader. Een kruidenazijn op basis van citroenmelisse en dragon is een aanwinst in de keuken voor het maken van vinaigrettes.
Pluk de jonge blaadjes of zachte scheuten vers, niet gekneusd zijn ze op hun best, aan het begin van de bloei. Dan is het aroma optimaal voor onmiddellijk gebruik, maar ook om ze te drogen of op azijn te zetten. Snijd de jonge scheuten af tot 10 cm boven de grond, spoedig komen er nieuwe scheuten.
Thee van citorenmelisse sterkt de zenuwen en is goed tegen hartkloppingen, migraine en melancholie. Bij een gevoelige maag is het krampstillend, verdrijft het misselijkheid, indigestie en winderigheid. Citroenmelisse heeft ook insectwerende eigenschappen, werkt antiviraal en antibacterieel en wordt aangebracht op wonden, huidirritatie en insectenbeten. De etherische olie wordt in de aromatherapie gebruikt bij nerveuze spanning. Wetenschappelijk bewijs voor deze claims ontbreekt.
Citroenmelisse is afkomstig uit Centraal-Azië en Zuid-Europa. Waarschijnlijk brachten de Arabieren deze plant mee via Spanje tot in onze streken. Citroenmelisse wordt al meer dan 2000 jaar als bijenplant gekweekt; de bosjes werden in lege bijenkorven gedaan om zwermen mee aan te trekken. Men dacht dat de bladeren dezelfde terpenoïden bevatten als de klieren van honingbijen. Citroenmelisse is één van de belangrijkste ingrediënten van karmelietenwater naast citroenschil, nootmuskaat en engelwortel. Deze ‘Karmolietlikeur’ zou het favoriete drankje zijn geweest van keizer Karel V (1500-1558).